Galaksi

Gökada veya Galaksi;
yıldızlar, yıldızlararası gaz ve toz, plazma ve (büyük ihtimalle de)görülmeyen
karanlık maddeden oluşan dev sistemlere verilen isimdir. Tipik bir gökada 10
milyondan bir trilyona kadar yıldız barındırır. Bu
yıldızların hepsi aynı çekim merkezini çevreleyen yörüngelerde dönerler.
Gökadalar şekillerine göre üç ana grupta toplanırlar:

• elips / disk biçimli gökadalar
• sarmal gökadalar
• düzensiz gökadalar

Gökyüzünün diğer kısımlarına nazaran çok daha parlak olan bu
yıldızlar topluluğu, bizim Gökadamız samanyolundan başka bir şey değildir.
Ancak görülebilen, Samanyolunu meydana getiren kollarından birisidir.

Gökadamızın karın kısmı ve disk kısmı merkezi etrafında
dönmektedir.Diskteki yıldızlar yaklaşık 200km/sn hızla galaktik merkez
etrafında dolanma yaparlar. Gökadaların yaklaşık % 80 kadarı disk biçimlidir.

Bu disklerin içerisinde bulunan yıldızlar, genellikle iki şekilde
sıralanmıştır. Bu sıralama ya düzenli bir şekildedir veya spiral
biçimde bir kol üzerinde dizilmiştir. örneğin Gökadamızda bu spiral şekil
açıkça göze çarparken, bazı Gökadalar hiçbir şekle girmemekte ve nizam dışı bir
diziliş göstermektedir. Diğer Gökada tipleri başlıca; çubuk şeklinde Gökadalar,
eliptik Gökadalar (bütün galaksilerin yaklaşık % 20’si) ve düzensiz (irregular) Gökadalardır. Gökadalar
genellikle, Gökada kümeleri olarak gruplanmışlardır. Bu
kümeler içinde en çok bilineni Başak Takım Yıldızı
içindeki Virgo kümesidir.

Galaksimizin komşuluğunda yer alan Andromeda, bize en yakın gökada
olmakla birlikte, gökyüzünde çıplak gözle görülen en uzak gök cismidir
(2,2milyon ışık yılı). Biçim bakımından bizim gökadamıza çok benzeyen
Andromeda’nın boyutları Samanyolu’nun 1,5 katı kadardır. Dolayısıyla 300 milyar
yıldız içerir.

Gökadaların uzayda rastgele dağıldıklarını ileri süren teoriler,
modern araçlarla yapılan gözlemler neticesinde önemini kaybetmiş, hepsinin
belli bir intizam içinde yer aldıkları, ayrıca Gökadaları teşkil eden yıldızlar
ve diğer gök cisimlerinin de hepsinin belli bir kanun içinde hareket ettikleri,
içinde bulunduğumuz Samanyolu Gökadası gibi milyonlarca Gökadanın var olduğu,
bütün bunların saniyede binlerce kilometre hızla hareket ettikleri
anlaşılmıştır. Günümüzde imal edilen geliştirilmiş uzay aletleriyle yapılan
gözlemlerde, Gökadaların spektrumunda görülen kırmızıya
yakın kayış, bu kaçışın devam ettiğini göstermektedir.

Astrofizikçilerin yapmış olduğu son araştırmalarda Gökadaların
milyarlarca yıllarla ölçülen ömürleri içinde birbirleriyle çarpıştıkları
açıklanmıştır. Çekim güçlerinin Gökadalara birbirine yaklaştırması neticesinde
meydana gelen bu dev kozmik olay sonucunda spiral eliptik Gökadalara dönüştüğü
ileri sürülmektedir. Diğer bir görüşe göre de eliptik Gökadalar, çoğu büyük
Gökada kümeleri içinde bulunurlar. Bu gruplar içindeki yalnız Gökadalar diğer
Gökadalarca hızla çekilir. Bu durumda bir Gökada diğerine çarpmaktansa yanından
geçmeyi tercih eder.

Son zamanlarda bir Amerikan astronom grubu, dünyadan 150 milyon
ışık yılı uzaklıkta yeni bir Gökada gruplaşmasının (çapı 250 milyon ışık yılı),
çok büyük bir kütle çekimi uyguladığını buldu. Öyle ki, aralarında Samanyolu ve
Andromeda’nın da bulunduğu binlerce Gökada bu merkeze doğru çekilmektedir. Bu
merkez ve çevresindeki Gökadalar sisteminin hepsine Uzayın büyük çekim merkezi adı verilmiştir. Ancak bu akıl
almaz büyüklükteki çekim merkezi, uzayın kestirilen kütlesinin ancak binde biri
kadardır.

Başlıca Gökadalar
Gökada	Uzaklığı (1000 ışık yılı)	Çapı (ışık yılı)	Yıldız Sayısı (1000 adet)
Samanyolu	(-)	100.000	200.000
Andromeda	2.250	130.000	300.000
LMC	170	30.000	25.000
SMC	190	25.000	6.000
NGC 598	2.350	60.000	40.000
Maffei I	3.300	100.000	200.000
NGC 6822	1.630	10.000	350
NGC 205	2.250	16.000	3.000